مهریه

طبق مواد قانون مدني جمهوري اسلامي ايران هر انسان اعم از زن و مرد از اهليت تمتع برخوردار است. از جمله این حقوق آن است که می تواند دارای حق شود. از جمله این حقوق آن است که مي‌تواند مالک مال شود و هر گونه تصرفي را در امور مالي خود بکند مگر آنکه ديوانه، سفيه و يا غير رشيد باشد و از اين جهت هيچ تفاوتي بين زن و مرد نيست از جمله اين حقوق مالي مهريه است که عبارت از مالي است که مرد هنگام ازدواج با زن به او مي‌دهد. در حقوق ايران غير از ارث دو منبع مالي براي زن وجود دارد که عبارتند از: 1- مهر 2- نفقه که سعي مي شود به اختصار منابع و احکام حقوقي مهر بيان شود.
تعريف مهر
مهر مالي است که به هنگام عقد نکاح براي ضوابط شرع و رسم و عادت از طرف مرد به زن پرداخت مي گردد و صداق- صداقيه،کابين و فرض هم ناميده مي شود. مهر عندالمطالبه است يعني به محض انعقاد عقد نکاح زوجه مالک مهر مي شود و اين مالکيت نسبت به نصف مهر مستقر و در نيمي ديگر متزلزل است.
انواع مهر
1- مهر السنه (مهر محمدي)
مهر السنه يا مهر محمدي، مهري است که پيامبر اسلام (ص) براي حضرت فاطمه (ع) مقرر کردند و آن عبارت از 262 مثقال و نيم پول نقره مسکوک است.
2- مهر المسمي
مهر المسمي، عبارت از ميزان مالي است که به عنوان مهر در عقد نکاح ذکر مي شود و مورد توافق زوجين است.
3- مهر المثل
مهر المثل، در عقد نکاح مي توان مهر تعيين نکرد و زوجين مي‌توانند پس از وقوع عقد با توافق مهر تعيين کنند، حال اگر قبل از تراضي براي تعيين مهر نزديکي شود زوجه مستحق مهر المثل است و مهر المثل عبارت از مالي است که با در نظر گرفتن وضع خانوادگي و حال اقران و نزديکان زوجه تعيين مي شود.
4- مهر المتعه
مهر المتعه، چنانچه در عقد نکاح مهر تعيين نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزديکي طلاق دهد مقداري را به عنوان مهر تعيين و به زوجه پرداخت مي کند و اين مبلغ بستگي به وضعيت مالي زوج دارد. بنابراين تعيين ميزان مهرالمثل به وضع خانوادگي زوجه و مهر المتعه به وضعيت مالي زوج بستگي دارد.
شرايط مهر
مهر بايد واجد شرايط زير باشد:
مهر بايد ارزش مالي داشته باشد بنابراين آنچه را که فاقد ارزش مالي باشد نمي توان به عنوان مهريه تعيين کرد.
از نظر شرع و قانون قابل نقل و انتقال و معامله باشد بنابراين نمي توان مشروبات الکلي يا حيوانات حرام گوشت مانند خوک را به عنوان مهريه تعيين کرد.
زوج مالي را مي تواند مهر قرار دهد که خود مالک آن باشد بنابراين اموال عمومي يا مال موقوفه را نمي توان مهر قرار داد.
ضرورتي ندارد که مهر حتما عين معين باشد بلکه انجام عمل يا حرفه آموزي يا تدريس هم مي تواند مهريه باشد مثل آموختن قرآن به زوجه، يا آموختن رايانه به زوجه مي تواند موضوع مهر باشد.
مهر در نکاح دائم و نکاح منقطع
در عقد نکاح دائم مي توان مهر تعيين نکرد يا پس از وقوع عقد بر ميزان مهر توافق کرد و عدم تعيين مهر در عقد نکاح دائم موجب بطلان عقد نخواهد بود ولي در عقد نکاح منقطع مبناي وقوع عقد تعيين مهر است و عدم ذکر مهر در نکاح منقطع موجب بطلان آن خواهد بود.
چگونگي محاسبه مهر
چنانچه مهريه وجه نقد باشد و زوجين هنگام وقوع عقد براي وصول آن به ترتيب خاصي توافق نکرده باشند، به ترتيب زير عمل مي شود:
متوسط شاخص بهاي سال قبل تقسيم بر متوسط شاخص بهاي سال وقوع عقد و نتيجه بدست آمده ضربدر مبلغ مهريه مندرج در عقد نامه، توضيح آنکه در صورت فوت زوج که مهريه بايد از ترکه وي پرداخت شود مبناي محاسبه تاريخ فوت خواهد بود.
ضمنا شاخص بهاي سال‌هاي قبل و سال قبل از وصول از طرف بانک مرکزي تهيه و در اختيار قوه قضائيه گذاشته مي شود و فهرست اين شاخص ها به ادارات ثبت و دادگاه ها ارسال مي شود و مبناي محاسبه قرار مي گيرد. مبلغ مندرج در عقد نامه نامه × شاخص بهاي سال قبل/ شاخص بهاي سال وقوع عقد. توضيح آنکه اجراي صيغه طلاق و ثبت آن منوط به تاديه حقوق شرعي و قانوني زوجه (اعم از مهريه و ...) به صورت نقد است مگر در طلاق خلع و مبارات و يا رضايت زوجه يا صدور حکم قطعي اعسار زوج.
طريق وصول مهر
مهريه به دو طريق از طرف زوجه قابل وصول است:
وصول مهريه از طريق دادگاه
دعوي مطروحه دعوي مالي است، يعني بايد با توجه به ميزان مبلغ مهريه مورد مطالبه تمبر قانوني ابطال نمود و ضمنا اين دعوي در دادگاه خانواده قابل طرح است و تابع تشريفات دادگاه خانواده می باشد.
وصول مهريه از طريق اجراي ثبت
چنانچه عقد نامه رسمي باشد، مهريه از طريق اجراي ثبت نيز قابل وصول است، بدين توضيح که زوجه به دفترخانه اي که ازدواج در آن واقع و به ثبت رسيده است رجوع و تقاضاي وصول مهريه خود را مي نماید، از طرف دفترخانه مراتب به زوج ابلاغ و چنانچه زوج حاضر به پرداخت مهريه نباشد زوجه تقاضاي اجراي مفاد سند ازدواج خود را در خصوص مهريه می نماید. چنانچه از طرف زوجه مالي از زوج معرفي شود که جزء مستثنيات نباشد مال معرفي شده از طرف اجراي ثبت به نفع زوجه توقيف مي‌شود و چنانچه زوج فاقد مال بوده و لکن کارمند دولت باشد، با تقاضاي زوجه يک سوم حقوق وي تا پرداخت کل مهريه به نفع زوجه توقيف و به زوجه پرداخت مي‌شود.
پرسش و پاسخ در خصوص مهريه
  آيا ورثه زوجه حق تقاضاي مهريه را از ورثه زوج دارند؟
  مهريه نيز مانند ساير حقوق مالي قابل نقل و انتقال قهري به ورثه است بنابراين در فرض سئوال مطالبه مهريه به عنوان قسمتي از اموال برجا مانده از سوي ورثه زوجه به طرفيت ورثه زوج که اموال بر جا مانده را قبول نموده اند، در حدود اموال مزبور و به اندازه سهم آنان بلااشکال است.
  زوجه نيمي از مهريه خود را بخشيده و طلاق گرفته است آيا مي‌تواند مابقي مهريه خود را به نرخ روز مطالبه نماید، علي‌رغم اينکه تصويب قانون مطالبه مهريه به نرخ روز بعد از تاريخ حکم اطلاق بوده است؟
  مهريه نيز مانند ساير حقوق مالي قابل نقل و انتقال قهري به ورثه است بنابراين در فرض سئوال مطالبه مهريه به عنوان قسمتي از اموال برجا مانده از سوي ورثه زوجه به طرفيت ورثه زوج که اموال بر جا مانده را قبولبا توجه به اينکه نصف مهريه بر عهده زوج باقي مانده و اکنون زوجه مهريه را مطالبه مي کند ارزيابي مهريه بر اساس نرخ روز ضروري است.
  آيا زوجه پس از فوت زوج مي تواند از ورثه تقاضاي اجرت المثل کند؟
  مطالبه اجرت المثل به موجب مفاد قسمت آخر ماده واحده (قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371) منوط به وقوع طلاق آن هم به درخواست زوج و اينکه تقاضاي طلاق ناشي از تخلف زوجه از ايفاي وظايف همسري و سوء رفتار نباشد، قابل وصول است. بنابراين چنانچه طلاقي صورت نپذيرفته مطالبه اجرت المثل مورد ندارد.
  مهريه زوجه تعدادي سکه بهار آزادي با تعيين ارزش ريالي است که در سند ازدواج قيد شده، حال چنانچه زوجه درخواست مهريه خود را به نرخ روز کند چه مي توان کرد؟
  از تعيين تعدادي سکه بهار آزادي استنباط مي شود که در تعيين مهر سکه بهار آزادي مد نظر بوده است نه معادل ارزش مالي آن، بنابراين چنانچه زوجه تقاضاي مهريه خود را بکند بايد عين همان تعداد سکه به زوجه رد شود و در صورت عدم امکان قيمت روز بايد پرداخت شود.
مواد قانوني:
مواد 1133 به بعد قانون مدني، قانون حمايت خانواده مصوب 1353، قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371 مجمع تشخيص مصلحت نظام، قانون اختصاص تعدادي از دادگاه هاي موجود به موضوع اصل 21 قانون اساسي ( دادگاه خانواده) مصوب 1376، آيين نامه اجرايي قانون الحاق يک تبصره به ماده 1082 قانون مدني مصوب 1377هيئت وزيران.
از حقوق زوجين نسبت به يکديگر چه مي‌دانيد؟
زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با يکديگرند.
زن و شوهر بايد در تحکيم مباني خانواده و تربيت اولاد با يکديگر همکاري نمایند.
نفقه زوجه دايم به عهده شوهر است.
به زن در صورت عدم تمکين نفقه تعلق نمي گيرد.
در عده وفات زن حق نفقه ندارد.
زن بايد در منزلي که شوهر تهيه مي کند سکونت کند مگر در صورت خوف جاني، مالي و شرافتي و در صورت ثبوت در دادگاه مي تواند در خانه جداگانه زندگي کند که در اين صورت نفقه به عهده شوهر است.
شوهر مي تواند زن خود را از حرفه يا صنعتي که منافي مصالح خانوادگي يا حيثيت خود يا زن باشد، منع کند.
زن مي تواند مستقلا در دارايي خود هر گونه تصرفي بنماید.
در خاتمه مي توان گفت که ارتباط زوجين ريشه در مسايل روحي و اخلاقي افراد دارد، رعايت حقوق انساني و حفظ و تکريم شرافت متقابل بيش از قوانين خشک و بي روح اهميت دارد.
منبع : سایت دادگر نیک فرجام